มองป่าให้เห็นคน ความสมดุลอยู่แห่งใด : สะท้อนความสัมพันธ์ในธรรมชาติสู่สมดุลในการบริหารจัดการคน
เมื่อเรามองผืนป่า เราจะเห็นระบบที่ประกอบด้วยสิ่งมีชีวิตหลากหลาย ตั้งแต่ต้นไม้สูงใหญ่ที่ปกคลุมพื้นที่เป็นร่มเงา พืชพุ่มเล็กที่ขึ้นอยู่ใต้ร่มเงานั้น เห็ดราที่ทำหน้าที่ย่อยสลายใบไม้ สัตว์นักล่าที่ควบคุมประชากรสัตว์กินพืช และแมลงผสมเกสรที่ช่วยให้พืชออกดอกออกผล ระบบเหล่านี้ดำรงอยู่ได้เพราะ ความหลากหลายทางชีวภาพ (Biodiversity) ที่เชื่อมโยงกันอย่างซับซ้อนและพึ่งพากัน (Tilman et al., 2014)
งานวิจัยชี้ว่า ระบบนิเวศที่มีความหลากหลายสูงจะมี Resilience หรือความสามารถในการฟื้นตัวสูงกว่าเมื่อเกิดการเปลี่ยนแปลง เช่น ภัยแล้ง น้ำท่วม หรือการรุกรานของชนิดพันธุ์ต่างถิ่น (Isbell et al., 2015)
ในโลกของการทำงาน “ความหลากหลายของคน” ก็มีบทบาทคล้ายกัน องค์กรที่มีพนักงานหลากหลายทักษะ ความคิด และภูมิหลัง จะสามารถสร้างนวัตกรรมได้มากกว่าและรับมือกับวิกฤตได้ดีกว่าองค์กรที่มีความคิดแบบเดียวกัน (homogeneous teams) แต่ในขณะเดียวกัน ความหลากหลายนี้ก็อาจเป็นจุดเริ่มต้นของความขัดแย้งได้หากไม่มีการจัดการที่เหมาะสม
ปัญหาจากการขัดแย้งในการทำงานและการบริหารจัดการคนที่หลากหลาย
การทำงานกับคนที่มีความคิดและสไตล์การทำงานต่างกันเปรียบเหมือนการดูแลสวนที่มีพืชหลายชนิด
-
ถ้าจัดการดี พืชต่างชนิดจะช่วยกันป้องกันศัตรูพืชและฟื้นฟูดิน
-
แต่ถ้าจัดการไม่ดี พืชบางชนิดอาจแย่งสารอาหารและพื้นที่จากพืชอื่น
ในองค์กร ปัญหาที่พบบ่อยเมื่อมีความหลากหลายของคน เช่น
-
ความเข้าใจผิดทางการสื่อสาร – เช่น คนรุ่นใหม่ชอบสื่อสารผ่านแชทสั้น ๆ ขณะที่คนรุ่นเก่าอาจมองว่าขาดความสุภาพ
-
การปะทะกันของค่านิยมและความเชื่อ – เช่น บางคนให้ความสำคัญกับความเร็ว บางคนให้ความสำคัญกับความถูกต้องและความละเอียด
-
การแย่งทรัพยากรและเครดิต – คล้ายกับการแข่งขันในธรรมชาติที่บางสิ่งมีชีวิตแย่งแหล่งน้ำหรืออาหาร
งานวิจัยของ Jehn (1995) ชี้ว่า ความขัดแย้งในเชิงเนื้อหา (Task conflict) บางครั้งอาจเป็นประโยชน์ต่อการสร้างนวัตกรรม แต่ความขัดแย้งด้านความสัมพันธ์ (Relationship conflict) จะบั่นทอนความพึงพอใจและประสิทธิภาพของทีม
บทเรียนจากธรรมชาติ: ปรับตัวเพื่ออยู่ร่วมกัน
ทำความเข้าใจและมองเห็นคุณค่าของกันและกัน
ในป่า ไม่มีใครพยายามเปลี่ยนต้นไม้ใหญ่ให้กลายเป็นไม้พุ่ม แต่ทุกต้นมีหน้าที่ของตัวเอง เช่น ต้นไม้ใหญ่ให้ร่มเงาและรากยึดดิน ขณะที่พืชคลุมดินช่วยรักษาความชื้น
ในองค์กร เราต้องเห็นคุณค่าของความแตกต่างนี้ งานวิจัยโดย Van Knippenberg & Schippers (2007) พบว่า ทีมที่เข้าใจบทบาทของแต่ละคนและมองว่าความแตกต่างคือโอกาส จะสร้างผลงานได้ดีกว่าทีมที่มองความแตกต่างเป็นอุปสรรค
ฟังให้เป็น และใช้ Empathy
สัตว์หลายชนิดใช้เสียงเตือนภัยเพื่อป้องกันการเผชิญหน้าที่ไม่จำเป็น เช่น ลิงบางชนิดมีเสียงเรียกแตกต่างกันเพื่อเตือนศัตรูประเภทต่าง ๆในองค์กร การฟังเชิงลึก (Active listening) และ Empathy ช่วยให้เข้าใจความต้องการและข้อกังวลของผู้อื่น ซึ่งลดการตีความผิดพลาดและช่วยให้หาทางออกที่ทุกฝ่ายยอมรับได้
สร้างพื้นที่ปลอดภัย (Psychological Safety)
เหมือนในธรรมชาติที่สิ่งมีชีวิตต้องการถิ่นอาศัยที่ปลอดภัยเพื่อเจริญเติบโต ทีมงานก็ต้องการพื้นที่ที่พวกเขากล้าพูด กล้าลองผิดลองถูก โดยไม่กลัวการถูกตำหนิ งานวิจัยของ Edmondson (2018) ระบุว่า พื้นที่ปลอดภัยนี้ทำให้ทีมมีความคิดสร้างสรรค์และความร่วมมือสูงขึ้น
เจรจาแบบ Win–Win
ในธรรมชาติ ความสัมพันธ์แบบพึ่งพากัน (Mutualism) เช่น ความร่วมมือระหว่างดอกไม้กับแมลงผสมเกสร ทำให้ทั้งคู่ได้ประโยชน์
ในองค์กร การเจรจาแบบ Win–Win คือการหาทางออกที่ทุกฝ่ายได้ในสิ่งที่สำคัญสำหรับตนเองโดยไม่ทำลายความสัมพันธ์ เช่น การปรับตารางงานให้พนักงานได้เวลาส่วนตัวมากขึ้น ขณะเดียวกันองค์กรก็ยังได้ผลงานตามเป้าหมาย
บทสรุป
การบริหารจัดการคนเปรียบเสมือนการดูแลระบบนิเวศ เราต้องรู้ว่าใครคือ “ต้นไม้ใหญ่” ที่สร้างร่มเงา ใครคือ “ผึ้ง” ที่เชื่อมโยงและกระจายโอกาส ใครคือ “ดอกไม้” ที่สร้างแรงบันดาลใจและความสวยงามให้ทีม
- ถ้าเรามองเห็นคุณค่าของแต่ละบทบาท
- ให้พื้นที่ปลอดภัยแก่กัน
- และมองหาวิธีอยู่ร่วมกันอย่างสมดุล
เราก็จะสร้างองค์กรที่มีความยั่งยืนได้ไม่ต่างจากป่าที่อุดมสมบูรณ์ ดังนั้น เวลาความขัดแย้งเกิดขึ้น ลองถามตัวเองว่า “ถ้าฉันเป็นองค์ประกอบหนึ่งของธรรมชาติ ฉันจะปรับตัวอย่างไร” คำตอบอาจไม่ใช่การกำจัดสิ่งที่ต่างออกไป แต่คือการหาวิธีทำให้ความแตกต่างเหล่านั้นเสริมกันและอยู่ด้วยกันได้อย่างสมดุล เหมือนที่ธรรมชาติทำมาตลอดหลายล้านปี
เอกสารอ้างอิง
-
Tilman, D., Isbell, F., & Cowles, J. M. (2014). Biodiversity and ecosystem functioning. Annual Review of Ecology, Evolution, and Systematics, 45, 471–493.
-
Isbell, F., Tilman, D., Polasky, S., & Loreau, M. (2015). The biodiversity–ecosystem functioning relationship in human-dominated systems. Ecological Monographs, 85(3), 353–372.
-
Pyšek, P., et al. (2020). Scientists’ warning on invasive alien species. Biological Reviews, 95(6), 1511–1534.
-
Van Knippenberg, D., & Schippers, M. C. (2007). Work group diversity. Annual Review of Psychology, 58, 515–541.
-
Edmondson, A. C. (2018). The fearless organization: Creating psychological safety in the workplace for learning, innovation, and growth. Wiley.
-
Jehn, K. A. (1995). A multimethod examination of the benefits and detriments of intragroup conflict. Administrative Science Quarterly, 40(2), 256–282.
